Ulice Laredo

„Ulice Laredo” to powieść Larry’ego McMurtry’ego, która zamyka monumentalną sagę znaną jako tetralogia Lonesome Dove. W tej ostatniej części śledzimy losy bohaterów poznanych we wcześniejszych tomach — przede wszystkim Woodrowa Calla — ale również obserwujemy zmierzch pewnej epoki: końca Dziki Zachód, gdy stary porządek ustępuje nowym czasom. W polskim przekładzie autorstwa Michała Kłobukowskiego (wyd. Vesper, 1. wydanie, 484 strony) świat westernu ukazany jest z nostalgią, bez romantycznych złudzeń, a zarazem z żywym szacunkiem dla ludzi, którzy próbowali żyć na granicy świata cywilizowanego i tego dzikiego.

Akcja rozpoczyna się, gdy były ranger i legendarny łowca nagród — kapitan Woodrow Call — zostaje wynajęty przez linii kolejową, reprezentowaną przez człowieka z Nowego Jorku, by schwytać meksykańskiego bandytę Joey’a Garzę. Ten młody, niebezpieczny przestępca zaatakował już kilka pociągów, mordując pasażerów i psując interesy kolei. Call, choć niegdyś potężny i niezłomny, to dziś człowiek zmęczony, z oznakami wieku i utratą wielu dawnych sprzymierzeńców. Do pomocy ma niewiele — oddelegowany wschodni kandydat Brookshire, nieporadny zastępca szeryfa Plunkert oraz stary towarzysz z dawnych lat, Pea Eye Parker. Parker, niegdyś dzielny szeregowiec w załodze Calla i Gusa McCrae, teraz prowadzi życie rolnika u boku Loreny — dawnej kochanki Gusa, która zaszła w zupełnie nowe role jako żona i matka. Pea Eye zmaga się z rozdarciem między lojalnością wobec dawnego przywódcy a potrzebą spokojnego życia dla rodziny.

Wyprawa po Garzę to nie tylko pościg przez ostre bezdroża pogranicza Teksasu, ale także konfrontacja z upływem czasu, śmiercią i cieniem własnych wyborów. W drodze bohaterowie napotykają bezwzględnych morderców, zdradzieckie ostępy i tragiczne decyzje, które pozostawiają ślady na psychice i ciele. Call zostaje poważnie ranny — w dramatycznym fragmencie jego noga zostaje amputowana, by uratować życie — a ostateczny pojedynek z Joeyem wręcz wyczerpuje ostatnie rezerwy sił. Garza, mimo młodości, okazuje się wrogiem okrutnym i nieprzewidywalnym: obsesyjnym, pełnym gniewu i żądzy destrukcji, budząc dyskomfort nawet w czytelniku. Jego własna historia, dzieciństwo spędzone między korzeniami meksykańskiej wsi a brutalnością świata, staje się cieniem, który zderza się z losami Garza i jego matki Marii. Gdy Maria ginie w konflikcie z synem, Pea Eye i Lorena przejmują opiekę nad ocalonymi dziećmi — to właśnie w tej chwili Call, jako człowiek niegdyś tak zdystansowany, zaczyna tolerować intymność i uczucia, których unikał przez całe życie.

Recenzenci podkreślają, że McMurtry napisał tę książkę z ogromnym ładunkiem emocjonalnym: bez upiększeń, ale pełną liryzmu i czułości. Kirkus Reviews określa ją jako dzieło „ponure, dostojne, przerażające i wzruszające jednocześnie”. Według analiz jednej z recenzji, choć „Ulice Laredo” mogą być oceniane jako najsłabszy tom serii, to w roli jej zwieńczenia stają się literackim triumfem — nadają kontekst i ostateczny sens całej opowieści. Autor wplata w fabułę momenty nostalgii, groteski, brutalności i cichej nadziei — tak, że świat westernu nie jawi się jako epicka przygoda, lecz jako zjawisko złożone, pełne sprzeczności i ciężaru ludzkich wyborów.

Dla czytelnika ważne będzie to, że „Ulice Laredo” nie są książką zacofaną — to literacki western osadzony w przełomie epok, gdzie kolej, kapitalizm i nowe porządki wypierają bezładny świat prerii. Czytelnik odnajdzie tu odniesienia do zmiany technologii, do nowego porządku społecznego, przemian moralnych i ambicji, które kostnieją. McMurtry nie ucieka od śmierci, ale staje z nią w twarz — i to z godnością. Styl pełen jest oszczędnych dialogów, sugestywnych, surowych obrazów pustyni, preriowych bezkresów i zapachu kurzu. To lektura wymagająca, ale zapadająca w pamięć, nie pozwalająca łatwo odejść od bohaterów.

Dla polskiego czytelnika fakt, że „Ulice Laredo” zostały wydane przez Vesper i przetłumaczone przez Michała Kłobukowskiego, daje szansę poznania westernu jako literatury globalnej — nie jako taniej odmiany akcji, lecz jako forma głęboka i wieloznaczna. W katalogu epub.pl ten tytuł będzie idealnym dla miłośników literackiego westernu, amerykańskiej prozy i sag rodzinno-epickich z elementem refleksji — zyskuje znaczenie nie tylko jako dramat przygodowy, ale jako studium starości, pamięci i odpowiedzialności.

Jeśli oczekujesz powieści, która łączy epicką skalę z intymnymi dramatami, „Ulice Laredo” otworzą przed Tobą western, który nie boi się pytać: co pozostaje, gdy ginie świat, który się kochało?