Październik 1914 roku. Wybrane teksty źródłowe

Hekatomba rozpoczęła się 28 lipca 1914 roku.
Chyba nikt ze współczesnych nie sądził, że oto właśnie staje się
świadkiem największego konfliktu zbrojnego w opisanych dotąd
dziejach ludzkości. Wielu wierzyło, że wojna potrwa do najbliższej
Gwiazdki. Na jej koniec trzeba było czekać cztery lata. Dramat po-
chłonął miliony ofiar i wygenerował ogromne straty materialne.
Pierwsza wojna światowa pozbawiła podstawowego prawa do pokoju i wpędziła w niewyobrażalną nędzę setki milionów niewinnych ludzi w kilkudziesięciu państwach świata. Dziesiątki milionów straciło życie, zdrowie i mienie.
W tym czasie Rzeczpospolita od ponad stu lat znajdowała się pod
zaborami Rosji, Prus i Austrii. Gdy wybuchł światowy konflikt, państwa te, razem ze swoimi potężnymi aliantami, wystąpiły przeciwko
sobie i stały się zaciętymi wrogami. Działania wojenne bardzo szybko dotarły na tereny Polski. Front przetoczył się przez nasze ziemie.
Setki tysięcy Polaków zostało zmuszonych do bratobójczej walki
w szeregach zaborczych armii.
W 1914 roku armie austriackich i pruskich sojuszników zwycięskim
marszem zbliżały się do Warszawy. Rosja postanowiła bronić miasta za wszelką cenę. Okazało się to wyrokiem dla wielu miasteczek
i wsi zachodniej części Mazowsza, które znalazły się w środku bitew toczonych z użyciem najstraszliwszych środków walki tamtych
czasów – karabinów maszynowych, ciężkiej artylerii, samolotów
i gazów bojowych. Tych ostatnich użyli Niemcy ze śmiercionośnym
skutkiem pod Bolimowem. Pobliski Sochaczew trzy razy prze-
chodził z rąk do rąk. To, co nie spłonęło i nie zniszczyło się w czasie
bitwy, zostało wysadzone w powietrze przez wycofujące się wojska rosyjskie.
W centrum walk znalazł się też Brwinów.
W 1914 roku Rosjanie ogromnym kosztem obronili dla cara Warszawę. Jednak nie na długo. W następnym roku musieli odejść. Wycofując się, niszczyli wszystko, a to, co miało dla nich jakąkolwiek wartość, wywozili. Dodatkowo kraj został wyludniony w wyniku masowych ewakuacji mieszkańców w głąb Rosji. W 1915 roku Prusacy i Austriacy, już bez walk, zajęli opustoszałą Warszawę. Niszczycielskie fronty wojny przeniosły się na teren cesarstwa rosyjskiego.
W Rosji dokonał się przewrót bolszewicki. Rozstrzelano cara i jego
rodzinę, zamordowano dziesiątki milionów jego poddanych. Jeszcze
nieokrzepłe po latach zaborów państwo polskie stoczyło heroiczną,
Zwycięską wojnę z bolszewicką Rosją o dwudziestoletnie życie. Po-
2ostałe granice trzeba było ustalić, najczęściej też za pomocą broni.
Ostatecznie Rzeczpospolita Polska wraz z kilkoma krajami naszej
części kontynentu uzyskała niepodległość.
Andrzej Adamski