Montaigne. Świadomość krytyczna Renesansu

W swoich Próbach Michel Eyguem de Montaigne (1533-1592) proponuje wybudzenie z dogmatycznego snu, w którym zbyt ambitny rozum dąży do podporządkowania sobie każdego aspektu rzeczywistości. Pod błyskotliwym piórem Montaigne’a „zły” uniwersalizm i potępienie inności w jej różnorodnych formach (dzicy, Żydzi, Turcy…) zamieniają się w nowe, już nie średniowieczne, ale nowożytne bożki, które uniemożliwiają racjonalną krytykę i analizę. Dzieło filozofa z Bordeaux to prawdziwa machina wojenna przeciwko teatrowi pozorów i masek ukrywających prawdziwe oblicze rzeczy; to żywa myśl, która ma nas przeprowadzić od ciemności zaskorupiałego zwyczaju i organicznej tożsamości do jasności wolności i różnorodności, od mrocznej platońskiej jaskini po światło wyzwolenia z dobrowolnej niewoli.