Człowiek z nieludzkiej ziemi

Wspomnienia Jurija Czirkowa, b. więźnia łagrów na Wyspach Sołowieckich. Jest to tłumaczenie z języka rosyjskiego, pierwsze w Polsce. Czirkow jako 15-letni chłopiec został skazany w 1935r. na zesłanie na Wyspy Sołowieckie za „planowanie zamachu na tow. Stalina i sekretarza partii Ukrainy – Kosiora”. Jego książka to wspomnienie tych lat, spisane pod koniec życia, kiedy był już światowej sławy naukowcem w dziedzinie biologii i klimatologii. Książka jest o tyle wyjątkowa, że choć wpisuje się w gatunek „literatury łagrowej”, to w Polsce mało jest jednak tego typu książek napisanych przez Rosjan. Przeważnie są to wspomnienia Polaków, którzy po powrocie z gehenny zesłania, opisali swoje przeżycia. Książka Czirkowa różni się m.in. tym, że autor nie napisał jej w nienawiści ani do swoich oprawców , ani do Rosji jako takiej. Na zesłaniu skupił się na swoim samokształceniu, przygotowywał się do egzaminów, nauczył się j. niemieckiego. Spotkał tam światowej sławy naukowców, ludzi kultury i nauki; jak sam pisał: „80% więźniów przewyższało swoich „wychowawców” poziomem wykształcenia i kultury”. Samo miejsce zesłania, b. klasztor na Świętej Wyspie, jest godny osobnej historii. Czirkow opisuje zachowane jeszcze w latach 30. klasztorne muzeum ze złotymi karocami carów, ogromną bibliotekę z tysiącami woluminów, często białymi krukami. Życie zesłańca, okropności łagru nie są na pierwszym planie, owszem, istnieją, ale autor przede wszystkim skupił się na życiu i jego pięknie. Na plan pierwszy w książce wybija się miłość do ojczyzny, Rosji, którą zniszczył system sowiecki.