Czarodziejska góra w literaturze polskiej. Ślady, interpretacje, nawiązania

Tomasz Mann już za życia zaczął uchodzić w Polsce za ?klasyka?, co w symboliczny sposób odsłoniła i przypieczętowała jego krótka wizyta w Warszawie w 1927 roku. Ale nie wszystkie utwory niemieckiego pisarza cieszyły się jednakowym zainteresowaniem wśród polskich czytelników. Czarodziejska góra zajmuje tu miejsce szczególne, bowiem udało jej się zdobyć uznanie zarówno krytyków, pisarzy, jak i ?zwykłych? czytelników. Poczynając od dwudziestolecia międzywojennego, kolejne pokolenia polskich twórców reinterpretowały ?szwajcarską epopeję? Manna, przykładając do niej różne klucze, które w zależności od społeczno-historycznych uwarunkowań uwypuklały wagę rozmaitych wątków niemieckiej powieści. Do dzisiaj jej epicki ?duch? patronuje artystycznym wyborom wielu autorów, a sama powieść w Polsce pełni rolę narracji o doniosłej kulturowej randze.

Niniejsza książka stanowi swego rodzaju intertekstualną mapę nawiązań do Czarodziejskiej góry w literaturze polskiej. Jej zakres tematyczny obejmuje szeroką problematykę sytuującą powieść Manna m.in. w kontekście literatury Holocaustu, prozy postmodernistycznej, a także odczytań podejmujących dyskusję nad współczesnością w świetle ważnych dla Polski doświadczeń. W książce zrekonstruowany został unikalny międzytekstowy dialog, a także proces przenikania niemieckiego arcydzieła na grunt literatury polskiej potwierdzający niezaprzeczalną bliskość dwóch sąsiadujących ze sobą obszarów kulturowych: polskiego oraz niemieckiego.

Spis treści

Wprowadzenie

Przestrzenie badań porównawczych ? rzut historyczny

Poza wymiar komparatystyczny. Analiza tekstu w perspektywie funkcjonalnego i twórczego wykorzystania zaplecza teoretycznego

Kilka uwag o stanie badań nad recepcją Czarodziejskiej góry

Rozdział I

Czarny wariant ?Bildung?

O relacjach pomiędzy Czarodziejską górą Tomasza Manna a Szpitalem Przemienienia Stanisława Lema

Idea ?Bildung? w Szpitalu Przemienienia

Szpital Przemienienia: powieść?­świadectwo

Rozdział II

Tradycja i nowoczesność w powieści Pawła Huellego Castorp

Uniwersum mieszczańskich ideałów. Szczeliny i pęknięcia

Na (post)kolonialnych rozdrożach

Konfrontacja dwóch światów. Opozycja Wschód?Zachód w perspektywie mitu i stereotypu

Uwagi końcowe

Rozdział III

Czarodziejska góra, ironia i postmodernistyczne tropy w powieści Jurka Zielonki Tadzio

Fikcja na usługach ironii. Ironia w Czarodziejskiej górze, ironia w Tadziu

Gramatyka intertekstualnych odwróceń

Rozdział IV

?To była powieść mojej młodości?. Czesław Miłosz wobec Czarodziejskiej góry

Poeta powieściopisarzem. Czarodziejska góra jako lustro poetyckiej biografii

Czarodziejska góra Miłosza

Rozdział V

W kręgu narracji sanatoryjnych

W Szwajcarii

Ramy sanatoryjnej egzystencji

Podsumowanie

Rozdział VI

Próba przekroju

W prozie i w poezji. Czarodziejska góra w dwudziestoleciu międzywojennym

Iwaszkiewicz: Brzezina

Jerzy Liebert i Czarodziejska góra

Reinterpretacje powojenne i współczesne

Marian Promiński: Sezon w Górach Jowiszowych

Józef Łoziński: Statek na Hel

Wilhelm Dichter: Szkoła bezbożników

Antoni Libera: Madame

Jerzy Pilch wobec Czarodziejskiej góry

Jerzy Łukosz: Tomasz Mann