Thelonious Monk. Geniusz inny niż inni

Monk to jeden z wielkich artystów XX wieku. Mój największy idol. Kiedy pierwszy raz usłyszałem jego muzykę świat wywrócił mi się do góry nogami. Pamiętam jak w szkole muzycznej wszyscy mówili, że Monk grał „brzydko”. A ja się jego czarowi nie mogłem oprzeć. Wprowadził mnie do świata lo-fi, pokazał jak piękna może być brzydota, i jak kiepsko sobie radzą tradycyjne kategorie w obliczu prawdziwie wolnej sztuki. Jego konsekwentna postawa – na przekór rozmaitym presjom środowiskowym, rasistowskim i rynkowym – to wzór do naśladowania, nie tylko dla muzyków. – Marcin Masecki

Thelonious Sphere Monk – niezwykłe imię niezwykłego człowieka. Dziś nie ulega wątpliwości, że Monk był nie tylko jedną z najważniejszych postaci w historii muzyki jazzowej, autorem kanonicznych standardów jak ?Epistrophy?, ?Monk’s Mood? czy ?’Round Midnight”, ale również jedną z ikon amerykańskiej kultury.

Ale nie zawsze tak było. Dzięki książce Robina D. G. Kelleya możemy prześledzić długą i trudną drogę Monka do statusu ikony, przyglądając się czasom i miejscu, które go ukształtowały. W biografii pianisty odbija się historia Ameryki jego czasów, amerykańska historia mniej bohaterska i heroiczna, naznaczona rasizmem, niesprawiedliwością społeczną i przemocą. To także opowieść o zmaganiach niezwykłego, oryginalnego twórcy o uznanie dla jego sztuki, dla której mało kto miał zrozumienie. Monk – jeden z pionierów be-bopu, nauczyciel i idol kolejnych generacji jazzmanów – długo musiał na nie czekać. Dla jednych był ostatecznym symbolem jazzowego hipstera, ?Najwyższym Kapłanem Be-Bopu? i artystą o prawdziwie wyjątkowym głosie. Dla innych był zwykłym wariatem; jeszcze jednym szalonym artystą w Nowym Jorku. Zanim zasłużone uznanie w końcu nadeszło, musiano uznać go wpierw za dziwaka, ekscentryka, nawet szaleńca. Zamykano go w szpitalu psychiatrycznym i odbierano pozwolenie na pracę, skazując na zapomnienie i niepewny byt dla jego i jego rodziny. Z daleka przyglądał się sukcesom swoich kolegów, grających jego utwory, które nagle stają się przebojami. Oni zarabiali krocie, podczas gdy rodzina Monków z trudem wiązała koniec z końcem. Ale nawet najwięksi, jak John Coltrane, Sonny Rollins czy Coleman Hawkins, nie zawsze byli w stanie podołać zadaniu zagrania jego wyrafinowanych, skomplikowanych kompozycji, które nie przypominały niczego innego. W swojej niezwykle udokumentowanej książce, Kelley – wykładowca University of Southern California i dziennikarz ?The Village Voice?, ?The New York Times? czy ?The Nation” – przypomina także o innych tuzach jazzu, Milesie Davisie, Dizzym Gillespiem, Johnie Coltrane’ie czy Charliem Parkerze i ich własnej walce o godne życie i bycie postrzeganym jako artysta, a nie ?czarny artysta?. To historia jazzu – najbardziej amerykańskiej muzyki – biegnąca równolegle do oficjalnej historii Stanów Zjednoczonych. ?Thelonious Monk. Geniusz inny niż inni” to przede wszystkim jednak opowieść o walce o swoją sztukę, jaką podjąć musi największy nawet umysł.

Dzięki monumentalnej pracy Robina D. G. Kelleya możemy prześledzić niezwykłe losy Monka, jego rodziny i przyjaciół, a także muzyków jego epoki, prawdziwych amerykańskich ekscentryków.