Rekolekcje ze św. Benedyktem

Św. Benedykt żył około półtora tysiąca lat temu. Jego życie i osobę znamy poprzez łączoną z jego imieniem Regułę Mnichów oraz Drugą Księgę Dialogów św. Grzegorza Wielkiego. Urodził się prawdopodobnie ok. 480 r. w Nursji w Umbrii jako syn zamożnej rodziny, którą stać było na zapewnienie chłopcu odpowiedniego wykształcenia w domu i potem na wysłanie go na studia do Rzymu. Tam jednak w stosunkowo krótkim czasie doszedł do wniosku, że powinien prowadzić życie oddane Bogu najpierw w samotności, a potem razem ze skupionymi wokół niego uczniami. Według św. Grzegorza najpierw udał się do leżących niedaleko Rzymu miejscowości a potem przez dłuższy czas przebywał w grocie w pobliżu Subiaco, dawnej rezydencji Nerona. Formację zakonną mógł odebrać od mnicha Romana z pobliskiego klasztoru, wielką rolę jednak odegrały osobiste przemyślenia, wytrwała modlitwa i doświadczenie duchowe. Współcześni komentatorzy uważają przekaz św. Grzegorza Wielkiego o pierwszych latach mniszego życia Benedykta spędzanych w takim oderwaniu od świata, że nawet nie wiedział, kiedy jest Wielkanoc, za wymowną ilustrację jego wewnętrznej samotności. W życiu zakonnym opartym na Regule św. Benedykta ogromną rolę odgrywa liturgia ? wspólne sprawowanie Godzin kanonicznych oraz kult Eucharystii. Może to być pewne uzupełnienie tego, co wielki Papież powiedział o początkach pobożności samego Benedykta, nawiązując może bardziej do podziwianych wówczas relacji o życiu mnichów Wschodu niż do przekazów o życiu samego Benedykta. Zresztą Dialogi są przede wszystkim dziełem budującym pisanym zgodnie z popularnymi oczekiwaniami, by wykazać, że na Zachodzie, w Italii są święci nie mniejsi od podziwianych ascetów Wschodu. Najlepszym portretem i wyrazem osobowości św. Benedykta jest jego Reguła i jej owoce.

Dialogi mówią o kontaktach Benedykta z prostymi pasterzami, którym głosił Ewangelię i o nieudanej pierwszej próbie wspólnego życia podjętej na prośbę mnichów z leżącej w pobliżu wspólnoty. Nie chcąc znosić surowych wymagań młodego opata próbowali go otruć. Benedykt wrócił na poprzednie miejsce swego pobytu, ale już niedługo trwał w samotności. Gromadzili się uczniowie ? przychodzili sami a także rodziny powierzały mnichom wychowywanie synów, z których wielu wybierało potem świadomie ten rodzaj życia. Benedykt założył w okolicy Subiaco dwanaście małych klasztorów nad którymi sprawował opiekę. Jednak intrygi działającego w pobliżu kapłana skłoniły św. Benedykta do opuszczenia Subiaco i założenia nowego klasztoru na górze Cassino na ruinach pogańskiej świątyni Apollina. Nastąpiło to prawdopodobnie ok. 530 r. (często dawne opracowania podawały datę 529). Tam św. Benedykt przeżył jeszcze kilkanaście lat i napisał Regułę, która potem stała się podstawą życia mniszego na Zachodzie.

Reguła św. Benedykta rozpowszechniała się stopniowo, w dużej mierze za sprawą mnichów anglosaskich a potem dzięki działaniom św. Benedykta z Aniane, współpracownik Karola Wielkiego i jego syna Ludwika Pobożnego. Roztropność i umiar jej autora, szerokie możliwości adaptacji przyczyniły się do tego, że przetrwała próbę czasu i mimo późniejszego rozwoju innych form życia zakonnego, obniżenia poziomu życia w wielu klasztorach i zewnętrznych przeciwności, stawała się ciągle na nowo podstawą odradzania życia według ideału monastycznego. Może również być cenną pomocą dla ludzi świeckich, których Benedykt w swoich czasach darzył szacunkiem, uznawał ich współodpowiedzialność za sprawy Kościoła (por. Reguła ? odtąd skrót RB 64,3-6) stając się niejako prekursorem posoborowego otwarcia się Kościoła i uznania misji zarówno sprawujących kapłaństwo urzędowe jak też powołanych na mocy chrztu do powszechnego kapłaństwa. Wymownym świadectwem aktualności Reguły i oddziaływania charyzmatu św. Benedykta jest zainteresowanie jego Regułą także w środowiskach protestanckich, powstawanie protestanckich wspólnoty mniszych np. w Szwecji czy nawiązywanie do ducha benedyktyńskiego przez środowiska anglikańskie.