Po Jedwabnem. Anatomia pamięci funkcjonalnej.

Piotr Forecki świetnie rozpoznał procedury manipulowania, maskowania czy mistyfikowania pamięci o Zagładzie w różnych obszarach polskiego dyskursu publicznego. Swobodnie porusza się po ogromnym i zróżnicowanym materiale źródłowym: od gazet i czasopism po film, radio i telewizję; od dokumentów parlamentarnych, przez akty prawne do podręczników szkolnych. Odsłania przed czytelnikami zarówno myślowy rodowód, jak i mechanizmy tego, co określa zapożyczonym z nowej humanistyki terminem backlash. Pod tym pojęciem kryją się bowiem działania mające charakter kontruderzenia, będące ofensywną reakcją obronną na wszystko, co zagraża jedynie słusznym wzorcom pamięci historycznej i tożsamości narodowej. Autor uważnie śledzi konsekwencje debaty, jaka rozpoczęła się po publikacji książki Jana Tomasza Grossa o zbrodni w Jedwabnem i pokazuje wielką mobilizację uczonych, publicystów, polityków, instytucji państwa i Kościoła – by powrócić do tego, co było przed Grossem, a jego samego zneutralizować i unieważnić. Ta obrona przez atak ma swoje słowa klucze: „patriotyzm afirmatywny” przeciwko „patriotyzmowi krytycznemu”; „wspólnota dumy” przeciwko „pedagogice wstydu”. Na straży heroiczno-martyrologicznego snu o Bezgrzesznej stoją już nie tylko ludzie, lecz także instytucje państwa. Książka Foreckiego budzi nas z tego snu do dorosłego życia na jawie.

prof. dr hab. Jacek Leociak

(Instytut Badań Literackich PAN,

Centrum Badań nad Zagładą Żydów IFiS PAN)

Piotr Forecki, doktor nauk humanistycznych, politolog w Zakładzie Kultury Politycznej Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Główne kierunki badań i zainteresowań naukowych: polska pamięć Zagłady, dyskursy antysemickie, współczesne reprezentacje Zagłady w kulturze popularnej, oblicza polskiego nacjonalizmu. Autor książki Od „Shoah” do Strachu. Spory o polsko-żydowską przeszłość i pamięć w debatach publicznych oraz artykułów publikowanych na łamach różnych czasopism naukowych, m.in. „Zagłada Żydów. Studia i Materiały”; „Studia Litteraria et Historica”; „Środkowoeuropejskie Studia Polityczne”; „Przegląd Politologiczny”; „Poznańskie Studia Polonistyczne”. Współredaktor serii „Geschichte Erinnerung – Politik. Studies in History, Memory and Politics” w wydawnictwie Peter Lang.