Pamiętnik 4

Grynberg naprawia świat

Kolejny, już czwarty tom Pamiętników Henryka Grynberga przynosi głęboki namysł nad rozpędzoną cywilizacją współczesną. Ponadosiemdziesięcioletni pisarz nie przestaje czujnie przyglądać się Historii: wraca do dawnych lektur, weryfikuje dawne i obecne autorytety, a przy tym nie boi się powiedzieć ?sprawdzam?.

Krytyczne analizy dotyczące bieżących wydarzeń są tu szczególnie istotne. Każdy, kto przeżył piekło wojny, a zwłaszcza Grynberg ? jako osoba ocalała z Holocaustu ? bezbłędnie rozpoznaje dramatyczne wydarzenia i towarzyszącą im narrację jako zapowiedzi nadciągających konfliktów. I przestrzega, abyśmy nie ulegli złu po raz kolejny.

W Pamiętniku 4 znalazły się bardzo osobiste refleksje pisarza. Boleśnie szczerze pisze o samotności i pustce pozostającej po utracie bliskich, weryfikuje przyjaźnie, które miały mu towarzyszyć przez całe życie. Dzieli się brutalnymi spostrzeżeniami na temat starzejącego się organizmu oraz byciu zależnym od sprawniejszych osób.

Grynberg, niczym Żyd Wieczny Tułacz, przez całe swoje życie pozostaje w stanie zawieszenia i niepokoju. Nigdzie nie może znaleźć swojego miejsca, dlatego poszukuje sensów w tym, co jest mu najbliższe: swojej tułaczce i wykluczeniu. Choć zapiski powstają głównie w amerykańskich McLean oraz Chesterbrook, to pisarz nie uważa tych miejscowości za swoją małą ojczyznę. Zakorzenienia szuka w języku, który jest mu najbliższy ? w polszczyźnie.

Henryk Grynberg w swoich zapiskach dzień po dniu ocala najważniejsze fragmenty świata: prawdę historyczną, pamięć o osobach i wydarzeniach, literaturę, która się nie starzeje, portrety bliskich mu osób. W tym znaczeniu jego twórczość ma wiele wspólnego z judaistyczną koncepcją tikkun olam ? naprawia­niem świata.