Oświecenie nieoświecone. Człowiek, natura i magia

Autorzy zebranych w monografii esejów pokazują, jak zmienia się nastawienie społeczeństwa do zjawisk nadprzyrodzonych w osiemnastym wieku, w okresie oświecenia, i jak ewoluują same zjawiska. Kwestie te budzą emocje, ujawniają różnice zdań, a nawet prowadzą do gwałtownych polemik. Książka dedykowana jest czytelnikowi zainteresowanemu historią i literaturą, ale też czarami, cudami i zabobonami, postaciami słynnych magów i cieszących się złą sławą szarlatanów, rekwizytami i praktykami magicznymi ? oraz ich artystycznymi wyobrażeniami.

SPIS TREŚCI
Wstęp
I. Nieoświecone książki i czytelnicy
Bogdan Rok, Kalendarze oświecone i nieoświecone w XVIII wieku
Sabina Raczyńska, Zabobony i czary w „Kalendarzu polskim i ruskim na rok pański 1759” Stanisława Duńczewskiego
Agnieszka Słaby, Między magią i medycyną. Apteczka domowa w początkach XVIII wieku
Iwona Maciejewska, Romanse, czyli „nikczemne bajki” – o motywach magiczno-fantastycznych w pogardzanym gatunku
II. Wyobraźnia i ikonografia magiczna
Maria Janoszka, Kilka uwag o inspiracji ikonografią kart tarota w „Rękopisie znalezionym w Saragossie” Jana Potockiego
Irena Kadulska, Magia ogni kunsztownych w spektaklach plenerowych XVIII wieku
Hanna Osiecka-Samsonowicz, Magia życia i śmierci w pogrzebowym Teatrum w Rzeczypospolitej w XVIII wieku
Grzegorz Zając, Magia a rzeczywistość. „Oświecony władca” w oczach pamiętnikarzy
Krystyna Krawiec-Złotkowska, Nieoświecone tragedie duchowne oświeconego bibliofila, czyli o barokowej (magicznej?) wyobraźni Józefa Andrzeja Załuskiego. Rekonesans
Sławomir Kufel, Oświeceniowy światłocień
Krystian Saja, Źródła potworności i jej emanacje do wieku XIX (ujęcie kognitywne)
III. Myślenie magiczne: szamani, medycy i szarlatani
Danuta Kowalewska, Jasnowidzenie i „wpływ magnetyczny” jako źródło fascynacji i motyw literacki w późnym o oświeceniu
Jolanta Kowal, W kręgu „mniemań i przesądów, które wieki nieoświecenia i zabobonu odznaczyły”. Echa dyskusji wokół mesmeryzmu na łamach „Dziennika Wileńskiego”
Agata Roćko, Szamanizm w osiemnastowiecznych wspomnieniach polskich zesłańców syberyjskich
IV. Literackie obrazy magii i czarów
Paweł Pluta, Między erudycją a zabobonem – „Wieczory badeńskie” Józefa Maksymiliana Ossolińskiego
Roman Dąbrowski, O bohaterach posiadających tajemną władzę nad naturą w poezji epickiej oświecenia
Monika Urbańska, Praktyki magiczne w „Astoldzie” Anny Mostowskiej
V. Zabobon i praktyki zabobonne
Ewa Danowska, Proces o czary w Doruchowie – prawda czy mit? O nieznanym dokumencie z 1762 roku
Krystyna Stasiewicz, „Cicer cum caule” z zabobonami, duchami, upiorami i egzorcyzmami w wieku rozumu
Małgorzata Chachaj, Zabobony i miłość w komedii „Czary” Franciszka Bohomolca
Paweł Rutkowski, Pożytek z ducha: duchy i zjawy w osiemnastowiecznej kulturze angielskiej
VI. Wiedza tajemna jako dziedzictwo kultury europejskiej
Kazimierz Maliszewski, Postać Fausta w kulturze i literaturze europejskiej jako symbol marzeń człowieka o zdobyciu nieograniczonej potęgi i wiedzy tajemnej o sprawach ludzkich i boskich
Adam Kucharski, Źródła inspiracji alchemicznych pasji Seweryna Rzewuskiego. Tropy bibliologiczne
Tomasz Szymański, O „magizmie” wszechrzeczy u Louis-Claude’a de Saint-Martina
VII. Magia a religia. Cuda i objawienia
Filip Wolański, Kaznodzieje pierwszej połowy XVIII wieku wobec magii i czarów. Wokół kulturowych uwarunkowań przepowiadania staropolskiego
Justyna Małysiak, Święty Józef jako patron dobrej śmierci i jego cudowne zdolności w przepowiadaniach karmelity Klemensa od Ofiarowania NMP
Dariusz Rolnik, Bóg i natura – o specyfice religijności elit oświeconych czasów stanisławowskich. Wybrane przykłady
Tomasz Wiślicz, Koniec Polski, koniec cudów? Losy polskich sanktuariów maryjnych w końcu XVIII wieku
Wykaz skrótów
Summary
Indeks osób