Opowiadania chasydzkie i ludowe

Zbiór drobnych tekstów Pereca, klasyka literatury żydowskiej, wprowadza w bogaty, różnorodny – i nieodżałowany – świat wyobrażeń, wierzeń i życia codziennego dawnej społeczności polskich Żydów.

Niektóre opowiadania to poetyckie obrazki czy przypowieści („Bard”, „Cudzoziemski ptak”), inne odnoszą się do religijno-magicznego postrzegania rzeczywistości (np. „Reb Jochanan”, „U wezgłowia konającego”, „Chełmski mełamed”), jeszcze inne mówią o problemach, przed jakimi stawiała ludzi rzeczywistość końca XIX i początku XX wieku („O historii”, „Lag baomer”).

Icchok Lejb Perec autor książki Opowiadania chasydzkie i ludowe Urodził się w Zamościu w rodzinie żydowskiej, jako syn Jehudy Pereca (1825-1898) i Rywki z domu Lewin (1828-1914). Już za życia uznano go za klasyka literatury żydowskiej, przede wszystkim z powodu świetnych opowiadań i nowel propagujących tzw. chasydyzm, który rozwija się do dzisiaj. Mimo że dzisiejszy chasydyzm jest wynikiem kilkuwiekowej ewolucji, to w prostej linii jest spadkobiercą ruchu powstałego w XVIII wieku. Na przełomie XVII i XVIII wieku, w okresie wojen i powstań kozackich, bezustannych przemarszów wojsk, oblegania miast i krwawych utarczek (por. hajdamaczyzna), zaistniała szczególnie trudna sytuacja polityczno-ekonomiczna.

Wśród ludności wschodniej części Rzeczypospolitej pociągała za sobą nędzę i poczucie stałego zagrożenia. Sprzyjało to radykalizacji postaw. Ludność żydowska odchodziła od ortodoksji. Wzrosło zainteresowanie mistyką. Popularność zdobywały ruchy mesjanistyczne i nauki kabalistyczne wywodzące się jeszcze ze średniowiecza. Głoszono zwalczanie zła nie złem, ale dobrem, które należy dostrzec jako aspekt pewnego rodzaju boskości i sprowadzenia go następnie ku dobru. W myśl tego każdy mógł liczyć na oczyszczenie i nagrodę, gdyż człowiek (a w zasadzie jego dusza) jest złączony z Bogiem miłością (hebr. dewekut – „przylgnięcie”, „zespolenie się”).

Złączenie się z Bogiem było osią intelektualną chasydyzmu. W opowieściach chasydzkich Boga chwalono nie tylko poprzez umartwianie się i ascezę, ale poprzez mądre i radosne korzystanie z życia i darów, jakie z sobą niesie. Pobożność w tym ujęciu była afirmacją życia. Wynikała stąd niespotykana na taką skalę forma czczenia Boga poprzez taniec i śpiew, a także, charakterystyczna dla chasydów, forma modlitwy ekstatycznej prowadzącej do stanu radosnego uniesienia i zachwytu (hebr. hitlahawut – „entuzjazm”). Taka modlitwa powinna człowiekowi przynieść radość i pogodę ducha, co oznaczało zespalanie się z Bogiem. Nie wykluczało to kontemplacji i nieustannej służby Bogu, która wypełniała całe życie chasyda. Zapraszamy do lektury tej ciekawej książki.