Milczenie i powściągliwość w mowie w Biblii i tradycji mniszej

Starożytne reguły mnisze często wspominają milczenie jako jeden z warunków skupienia, otwarcia się na działanie łaski Bożej, a także właściwego podejścia do innych ludzi.

Także dzisiaj milczenie należy do wartości, o których często się mówi, ale we współczesnej cywilizacji dominuje zalew słów i różnego rodzaju wiadomości, obrazów dźwięków przekazywanych bardzo szybko i w wielkiej ilości przy pomocy nowoczesnych środków. Komunikacja należy do wielkich zdobyczy współczesności, a jej wartość w stosunkach międzyludzkich, handlowych, naukowych i politycznych jest bardzo ceniona. Jednak często w życiu zwykłych ludzi obok rzeczy ważnych i cennych przekazuje się to, co niszczy człowieka albo odwraca od wartości istotnych, zajmuje uwagę tym co płytkie, powierzchowne, na pozór atrakcyjne.

Aby człowiek poznał swoją wartość, a właściwie ją odzyskał, wydobył spod zalewu powierzchownych błyskotek, musi wyjść z tego, co oferuje współczesna cywilizacja konsumpcyjna, znaleźć czas na spokojną refleksję w ciszy w oparciu o Boże Objawienie i myśli mistrzów życia duchowego, którzy sami zakosztowali samotności i dzięki niej poznali lepiej samych siebie, swoje odniesienie do Boga i do drugiego człowieka.

Życie mnisze w chrześcijaństwie rozpoczęło się od ucieczki, wyłączenia ze spraw tego świata. Cywilizacja zwraca uwagę na człowieka, jego godność i wolność, ale często rozumiane w sposób cząstkowy, przy bardzo silnym podkreślaniu jednych elementów i równoczesnym pomijaniu, lekceważeniu, przemilczaniu innych. Refleksja nad Biblią pozwala ujrzeć człowieka w jego odniesieniu do Boga, do innych ludzi i do całego stworzenia, sformułować jego prawa i obowiązki, określić sposoby postępowania prowadzące do rozwoju albo do niszczenia człowieka i szeroko pojętego środowiska, w którym żyje.

Milczenie jako przeciwieństwo mowy albo druga możliwość posługiwania się nią ? wstrzymywania od słownych wypowiedzi lub korzystanie z innych rodzajów komunikacji ? stanowi ważny element ludzkiego życia, warunek skupienia, wejścia we własne wnętrze, osiągnięcia dystansu niezbędnego do właściwej oceny sytuacji. Współczesny hałaśliwy sposób życia bardzo je utrudnia, często nawet uniemożliwia, dlatego tym bardziej trzeba podkreślać jego znaczenie, potrzebę dystansu do narzucanych wzorów, by móc właściwie ocenić ludzką godność oraz to wszystko, co ją umacnia i co jej szkodzi.

Teksty Starego i Nowego Testamentu zawierają wiele pouczeń o wartości ciszy, milczenia, powściągliwości, a także przestrogi przed milczeniem wtedy, kiedy można i trzeba przez odpowiednie słowo dać świadectwo wielkim dziełom Bożym albo pomóc bliźniemu. Metody teologii biblijnej, zmierzającej do pokazania syntezy nauki Pisma Świętego na różne tematy w oparciu o gruntowną egzegezę konkretnych tekstów, mogą też pomóc współczesnemu człowiekowi odpowiednio rozeznać swoje miejsce w życiu, jego sens, zadania, których wypełnienie nie ogranicza jego wolności, lecz prowadzi do wspaniałego rozwoju i głębokiego przeżycia prawdy, dobra i piękna.

Prezentowana książka przytacza i omawia teksty biblijne o milczeniu i powściągliwości w mowie, naukę o milczeniu Reguły św. Benedykta oraz innych starożytnych tekstów monastycznych. Niech służy współczesnym mnichom i wszystkim pragnącym głęboko przeżywać swoje chrześcijaństwo, owocnie współdziałać z łaską i skutecznie służyć bliźnim.