Gargantua i pantagruel Tom 4-5

Słynne zdanie: „Lepiej śmiechem jest pisać niż łzami, śmiech to szczere królestwo człowieka”, wprowadzające do opowieści o Gargantui, jest nie tylko zapowiedzią radości głoszonej przez Odrodzenie, śmiech bowiem posłużył autorowi jako broń w walce starego z nowym. Komizm Rabelais’go ma bardzo rozległą skalę, przechodzi od rubasznego, plebejskiego humoru do ciętej chłoszczącej satyry. To właśnie zespolenie komizmu, występującego często pod postacią groteski i realistycznego spojrzenia na świat, zadecydowało o wymowie ideowej dzieła. Stanowi ono bowiem wielki fresk obyczajowy społeczeństwa francuskiego w XVI wieku, połączony z krytyką feudalnych, scholastycznych reliktów średniowiecza. Rabelais nie poprzestaje tylko na krytyce. Przeniknięty dążeniami i ideałami humanistów Renesansu, sławi pełny rozwój człowieka, głosi wiarę w naukę pozwalającą ulepszać bieg ludzkiego życia.
Gargantua i Pantagruel pisany jest bujnym, soczystym językiem, czerpanym z całego bogactwa mowy ludu; Rabelais, wzbogaciwszy słownictwo i składnię, stał się jednym z twórców współczesnej prozy francuskiej. Dzięki kongenialnemu przekładowi Tadeusza Żeleńskiego (Boya) czytelnik polski może w pełni docenić walory tego arcydzieła, głoszącego idee jakżeż aktualne i dzisiaj: wiarę w triumf umysłu ludzkiego, ufność w naukę, przekonanie o zwycięstwie rozumu nad brutalną siłą fizyczną.