Emisariusze Freuda. Transfer kulturowy psychoanalizy do polskich sfer inteligenckich przed drugą wojną światową

Seria HORYZONTY NOWOCZESNOŚCI. Tom 120

Niniejsza książka nie jest ani historią psychoanalizy w Polsce, ani historią ?polskiej psychoanalizy?. To rekonstrukcja podejmowanych przez pierwszych zwolenników Zygmunta Freuda prób zaszczepienia jego teorii polskiej inteligencji ? tych udanych, jak i tych, które zakończyły się porażką. Każda część pracy zogniskowana jest na jednym z członków Wiedeńskiego Towarzystwa Psychoanalitycznego i jego wysiłkach w tym zakresie. Omówiona została działalność Ludwika Jekelsa, Heleny Deutsch, Beaty Rank, Eugenii Sokolnickiej i Gustawa Bychowskiego, a także psychoanalitycznych pedagogów: Zygfryda Bernfelda oraz sióstr Berty i Stefanii Bornstein. Głównym celem było wydobycie pewnej zapomnianej formacji środkowoeuropejskiego modernizmu, stąd obecność wielu bohaterów dalszego planu oraz obszernego tła społeczno-kulturowego. Emisariusze Freuda przynoszą zbiorową biografię całego pokolenia kosmopolitycznych intelektualistów, współtwórców najważniejszego projektu emancypacyjnego przełomu wieków, kobiet i mężczyzn dramatycznie odczuwających potrzebę zmieniania świata, łączących praktykę psychoanalityczną z radykalnym socjalizmem i zdecydowanymi poglądami feministycznymi. Autorka próbuje odpowiedzieć na pytanie, dlaczego przed II wojną światową nie udało się w Polsce założyć oddziału Międzynarodowego Stowarzyszenia Psychoanalitycznego, a osoby najbardziej zaangażowane w te starania figurują dziś w leksykonach jako psychoanalitycy amerykańscy.

?Badacz transferu kończy swoją pracę tam, gdzie zaczyna ją ten, kto poszukuje recepcji sensu stricte: recepcja oznacza, że transfer kulturowy uznać trzeba za dokonany. W tej książce interesuje mnie nie fakt późnomiędzywojennej popularności psychoanalizy, lecz sam rozpoczęty wraz z jej narodzinami proces, który doprowadził do tego, że pod koniec lat trzydziestych ?cała Warszawa? czyta Wstęp do psychoanalizy, a na scenie triumfy święci Freuda teoria snów Antoniego Cwojdzińskiego. Moim punktem wyjścia nie jest zatem kultura polska. Nie obserwuję tego, co do niej trafia i w jaki sposób jest do niej przyswajane. Odwracam tę relację, skupiając się na samym Freudzie i jego pierwszych zwolennikach: zajmują mnie drogi rozpowszechniania się freudyzmu, a nie jego recepcja. Szczególnie zaś chodzi mi o przypomnienie najważniejszych aktorów kulturowego transferu i podejmowanych przez nich wysiłków? (ze Wstępu).