Bagno głębokie ? Jawein Mecula. Kronika Natana Hannowera

Od dawna planowałem wydanie tej kroniki, nie wznawianej od XIX wieku. Na jej treść powołuje się wielu autorów piszących o wojnach kozackich, ale póki co na ponowną edycję nie zdecydował się nikt. Na szczęście już ją mamy. Poniżej słów kilka o samym autorze i jego pracy.

Natan ben Mojżesz (ben Mosze) Hannower lub Natan Hanowerski (j. hebr.: ??? ??? ?????) ( zm.14 lipca 1683 w Brodzie na Morawach) ? historyk żydowski, kronikarz, talmudysta i kabalista. Według niektórych historyków utożsamiany z Natanem z Krakowa. Do 1648 przebywał na Wołyniu, podczas rebelii kozackiej 1648 mieszkał w Zasławiu, skąd uciekł do Pragi, później był rabinem Jass. W 1653 w Wenecji napisał kronikę ?Jawen mecula? (Głębokie bagno), zawierającą bardzo realistyczny opis wojny kozackiej oraz prześladowań Żydów na Ukrainie. Kronika ukazała się w przekładzie polskim we Lwowie w 1912. Powszechnie w historiografii postrzegany jako najbardziej realistyczny i wiarygodny kronikarz. Natan Hannower we wstępie ?Jawen Mecula? przeprowadza obliczenia gematryczne. Mają one dowodzić, że tragedie lat 1648/49 (TaCh we-TaT) zostały przewidziane już wcześniej i mogą stanowić preludium nadejścia czasów mesjańskich. Znajduje oparcie w odpowiedniej interpretacji fraz biblijnych. Również w Zoharze w podobny sposób typowano rok 408 (czyli 1648), równowartość słowa ?zot? (ten), które pojawia się w Biblii w zdaniu ?w roku TYM, jubileuszowym wszyscy powrócą do swej własności? (przepis odnośnie roku jubileuszowego w księdze Wyjścia). Sam tytuł ?Jawen Mecula? oznacza Bagno Głębokie, również nawiązanie do biblijnego ?Tawaati ba-jewen mecula? (Tonę w bagnie głębokim). Zawiera jednocześnie grę słów, gdyż pierwsze słowo może być odczytywane zarówno jako Jawen (bagno), jak i Jawan (Grek), jak Hanower nazywa prawosławnych, czyli ogólnie Kozaków, czy Ukraińców. Chmielnicki jest nazywany z kolei Chmiel, co służy potraktowaniu jego nazwiska jako akronimu wyrażenia ?Chawlej Masziach Jawo Leolam? (Bóle-porodowe Mesjasza nadejdą na świat). Jest to ewidentna aluzja, już na wstępie kroniki Hannowera, do mesjańskich przewidywań. Autor ?Szaare Cijon? (Bramy Syjonu), zbioru modlitw, kabalistycznych ceremonii żydowskich wydanego w Pradze w 1662 oraz autor Słownika hebrajsko-niemiecko-włosko-polskiego wydanego w Amsterdamie w 1701.