Bitwa pod Mątwami 1666. Historia i pamięć

Bitwa pod Mątwami z 13 lipca 1666 jest tematem bardzo trudnym dziś do opisania, ze względu na ubogie źródła zachowane po tych wydarzeniach, a także z powodu dość haniebnej wojny domowej jaką prowadził król Jan II Kazimierz z rokoszem Jerzego Sebastiana Lubomirskiego.

Badania nad Bitwą Mątewską prowadziło Polskie Towarzystwo Historyczne wraz z regionalistami. Bitwa była kulminacyjnym punktem, który miał zdecydować o przyszłości państwa. To właśnie pod Mątwami w lipcu 1666 roku miał się rozstrzygnąć spór nad możliwością wprowadzenia reform w Rzeczypospolitej. Po długim wielomiesięcznym pościgu doszło do starcia na Kujawach.

Książka pod redakcją Tomasza Łaszkiewicza składa się z wstępu, siedmiu rozdziałów, a kończy się bibliografią. Praca zbiorowa historyków ma formę monografii. Pierwszy rozdział rozpoczyna opis konfliktu wewnętrznego w Rzeczypospolitej drugiej połowy XVII w. historyka Igora Kraszewskiego. Następny tekst Mirosława Nagielskiego z Uniwersytetu Warszawskiego opowiada o okolicznościach, które doprowadziły do bitwy pod Mątwami. Sytuacją armii koronnej w połowie XVII wieku zajął się Zbigniew Hundert z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Ciekawy jest również szkic Sławomira Augusiewicza z Uniwersytetu Warnińsko-Mazurskiego w Olsztynie poświęcony armii brandebursko-pruskiej w XVII wieku. Nie brakuje także analizy źródłowej Andrzeja Korytko z Olsztyna. Tomasz Łaszkiewicz z toruńskiej pracowni Instytutu Historii PAN omawia kształtowanie się na Kujawach pamięci historycznej o bitwie pod Mątwami. Z kolei Marcin Woźny przedstawia sprawozdanie z badań archeologicznych pola bitewnego, które zamyka prezentowany tom.

W publikacji nie zabrakło także: map, pięknych ilustracji z Zamku Królewskiego w Warszawie ? Muzeum, przedstawiających postacie odpowiadające za przebieg konfliktu, a także wykresów i fotografii z badań archeologicznych. Sama okładka skłania do refleksji. Przód ? miecz jakby umoczony we krwi po bratobójczej bitwie, tył zbroja husarska ? symbol patriotyzmu, kojarzona z zwycięską walką.

Autorom pracy udało się osiągnąć zamierzony cel. Na 200 stronach nakreślili zarys bitwy pod Mątwami, zapełniając pewną lukę w historii kujawskiej i Rzeczypospolitej Szlacheckiej.

O tym czy bitwa została rozstrzygnięta, kto miał rację Lubomirski, a może król Jan Kazimierz? – powinni odpowiedzieć sami czytelnicy. Gorąco zachęcam do lektury, naprawdę warto.

Opracowanie Bartłomiej Grabowski.