Bitwa pod Zbarażem 1649

Do oblężenia Zbaraża doszło w trakcie rebelii kozackiej, zwanej powstaniem Chmielnickiego, zapoczątkowanej w 1648 roku.

W odróżnieniu od poprzednich buntów kozackich ten posiłkowali Tatarzy. Było to spowodowane agresywną polityką polską wobec Chanatu Krymskiego w latach 1646-1647, a szczególnie dwoma wyprawami zaczepnymi polskich magnatów na terytorium tatarskie w roku 1647. Chan tatarski Islam III Gerej liczył na to, że wspierając zbuntowanych Kozaków odsunie niebezpieczeństwo wiszące nad swym państwem.

W walkach, do których doszło w 1648 roku, Kozacy wspierani przez oddziały tatarskie odnieśli zwycięstwa nad armią koronną w starciach nad Żółtymi Wodami, pod Korsuniem i Piławcami. Następnie podeszli pod Lwów, a po otrzymaniu okupu od mieszczan ruszyli dalej i oblegli Zamość. W tym czasie w Warszawie trwała elekcja tj. wybory nowego króla.

Po wybraniu przez szlachtę Jana Kazimierza, któremu poparcia udzielił Chmielnicki, armia kozacka wycofała się na Podole i Ukrainę, tzn. Kijowszczyznę, Czernichowszyznę i Bracławszczyznę. Posiłki tatarskie odeszły z łupami na Krym. W ślad za wycofującymi się Kozakami ruszyła armia koronna. Na Podolu doszło w lutym i marcu 1649 roku do serii starć, którą przerwało zawarcie rozejmu, mającego obowiązywać do 23 maja.

Niniejsza praca traktuje o samej bitwie pod Zbarażem do jakiej doszło 10 lipca i następującym po niej oblężeniu trwającym od 11 lipca do 24 sierpnia. W batalii tej niewielka, licząca 9000 żołnierzy i 6 000 ciurów obozowych armia polska, powstrzymała olbrzymią armię kozacką złożoną z około 120 000 i tatarską liczącą wraz z posiłkami tureckimi do 40 000 wojowników (z różnymi sługami, żonami, dziećmi i niewolnikami w wojskach sprzymierzonych było od 260 000 do 300 000 ludzi).