Reformacja i władza. Reformy chrześcijaństwa w nurcie reformacji a spory o władzę na Śląsku w XVI i w pierwszym dwudziestoleciu XVII wieku

Reformacja była przełomem w historii Kościoła i tej części chrześcijaństwa, która do czasu zaistnienia tego zjawiska znajdowała się pod papieską obediencją. Rozłam wyznaniowy, który powstał tyleż w wyniku zainicjowanych przez reformację procesów, ileż w wyniku intensywnej ewolucji Kościoła katolickiego nakierowanej na tworzenie odrębnej w stosunku do reformacji tożsamości doktrynalnej, zaowocował nie tylko powstaniem dwubiegunowego systemu wyznaniowego, oscylującego między starym i nowym Kościołem. Powstało wówczas multikonfesyjne chrześcijaństwo zachodnie. Narodził się nie tylko luteranizm, ale też zwinglianizm, kalwinizm, anabaptyzm, spirytualizm, anglikanizm. W obrębie tych
nurtów religijnych, jak i poza nimi, kształtowały się następnie różne orientacje i specyficzne zjawiska wyznaniowe.

Reformacja nie jest związana jednak wyłącznie z dziejami kościelnymi i dotyczy nie tylko historii doktryn wyznaniowych. Odcisnęła się ona silnym piętnem na każdej dziedzinie życia ówczesnego społeczeństwa. Religia i Kościół nie tworzył bowiem w tamtej epoce jednej z jego odseparowanych sfer, specyficznie związanej z duchownym wymiarem egzystencji, lecz dotyczyły całego systemu. Z perspektywy 500 lat od momentu symbolicznego narodzenia się reformacji w 1517 r. widać to ostro i wyraźnie. Każde z wyznań powstałych w wyniku reformacji charakteryzował związek nie tylko ze specyficzną teologią, ale także z indywidualną kulturą konfesyjną, wyrażającą również społeczne i polityczne ideały. Systemy konfesyjne tworzyły też specyficzne organizacje kościelne, połączone ścisłymi związkami zarówno natury ideowo-religijnej, jak i organizacyjnej z systemami politycznego sprawowania władzy. Równocześnie one same były częścią systemu władzy i zarządzania społecznościami. W związku z tym specyfika konfesji nie tylko wywoływała przekształcenia strukturalne Kościołów i znamiennie określała je w odniesieniu do innych władz, ale też generowała inicjatywę tych władz do formowania związków zależności z Kościołem na nowy sposób.