Polska i jej wschodni sąsiedzi

Od schyłku średniowiecza stosunki między Polską a jej wschodnimi sąsiadami nabierały coraz większego znaczenia. Szczególnie po Unii Lubelskiej (1569r.) widać coraz większy wpływ języka i kultury polskiej na wschodnie obszary państwa. Na ziemie te napływali Polacy, a miejscowa szlachta ruska polonizowała się i przyjmowała katolicyzm. Zaczęła się także zbrojna konfrontacja z państwem moskiewskim oraz wojny kozackie. W XX wieku rewolucja bolszewicka zaczęła likwidację kresowej elity polskiej, a później także polskiego chłopstwa, opierającego się sowietyzacji. Natomiast w II RP na Kresach południowo-wschodnich zaczął się rozwijać, oparty na darwinizmie społecznym, szowinistyczny nacjonalizm ukraiński (partia OUN), a w latach II wojny światowej także UPA, który doprowadził do ludobójstwa tamtejszej ludności polskiej. Po wojnie Polska utraciła Kresy, ale pamięć o ludobójstwie, jakiego tam dokonano, nadal stanowi problem moralny i polityczny, zwłaszcza że na terenie państwa ukraińskiego rosną wpływy ideologii OUN. Niestety, nie wszystkie siły polityczne w III RP właściwie rozumieją tamtejszą sytuację, zamykając oczy na fakty nie do przyjęcia z polskiego punktu widzenia, łącznie z postulatami odebrania Polsce 19 powiatów.

Jak pisze jeden z autorów, Grzegorz Mazur: „Po odzyskaniu niepodległości przez Ukrainę w 1991r. bardzo szybko pojawiły się na porządku dziennym w społeczeństwie tego nowo powstałego państwa problemy związane z tożsamością narodową, pamięcią historyczną i tradycjami. Ukraina, poza krótkotrwałymi epizodami, nie miała w swej przeszłości tradycji istnienia silnego państwa. […] Sprawa sformułowania państwowej polityki historycznej w tej sytuacji stawała się rzeczą konieczną/ Oprócz owej polityki historycznej kwestią istotną było podjęcie badań nad sprawami, którymi do tej pory historycy nie mogli się zajmować Wyjątek stanowiła tutaj historiografia emigracyjna […]. Na Zachodzie byli członkowie OUN, UPA i żołnierze 14 Dywizji SS Galizien, zajmujący często eksponowane stanowiska w strukturze społecznej, prowadzili działalność apologetyczną wobec Stepana Bandery i innych przywódców oraz całego ukraińskiego ruchu nacjonalistycznego. [?] Za swego rodzaju symbol można uznać tutaj działalność Sławy Stećko, która po śmierci męża Jarosława Stećki stanęła w 1986r. na czele OUN na emigracji, ale już w 1992r. powróciła na Ukrainę, gdzie założyła odwołującą się do tradycji OUN partię Kongres Ukraińskich Nacjonalistów. Od 1997r. do śmierci w marcu 2003r. sprawowała mandat do Rady Najwyższej.”

Spis treści:
1. Bogumił Grott, Olgierd Grott – Słowo wstępne
2. Bogumiłł Grott – Dwa etapy zagłady Polaków i polskości na dalszych Kresach (1917-1938)
3. Bogumił Grott – Nacjonalizm ukraiński i jego funkcja w polityce polskiej
4. Lucyna Kulińska – Prometeizm jako wielkie nieporozumienie w polityce wewnętrznej II Rzeczypospolitej
5. Aneta Dawidowicz – Ludność kresowa w myśli politycznej Stronnictwa Narodowego (do 1939 roku)
6. Maciej Strutyński – Biskup Grzegorz Chomyszyn i kwestia polsko-ukraińskiego porozumienia w II Rzeczypospolitej
7. Maciej Strutyński – Koncepcja rozwiązywania problemu kresów południowo-wschodnich RP w ujęciu Jędrzeja Giertycha
8. Olgierd Grott – Szlachta zagrodowa jako czynnik w polityce repolonizacji na Kresach Wschodnich II RP
9. Rafał Łętocha – Spadkobierca Wielkiego Księstwa. Ziemie wschodnie w twórczości Józefa Mackiewicza
10. Renata Pomarańska – Obraz martyrologii Polaków w doświadczeniach osobistych i utworach autorów literatury kresowej
11. Bartosz Koziński – Problemy implementacyjne polityki etnicznej Rządu RP na Uchodźstwie w latach 1939-1947
12. Krzysztof Cebul – Polska emigracyjna myśl polityczna (1939-1956) w obliczu rozszerzania się sowieckich wpływów w Europie. Wybrane koncepcje
13. Grzegorz Mazur – Polska wobec renesansu skrajnie nacjonalistycznych tendencji na współczesnej Ukrainie. Zarys problemu
14. Czesław Partacz – Polska a członkostwo Ukrainy w UE i NATO
15. Andrzej Zapałowski – Wyzwania dla Polski związane z rywalizacją Niemiec i Rosji o wpływy na byłych Kresach Rzeczypospolitej
16. Małgorzata Stefanowicz – Polska i Rosja wobec swoich diaspor na Litwie w latach 1990-2004
17. Krzysztof Karczewski, Aleksander Dugin ? teoretyk imperializmu rosyjskiego w dobie postsowieckiej i kwestia suwerenności państwa polskiego
18. Biogramy autorów
19. Skorowidz osobowy
20. Summary