Literatura światów planowanych. O prozie socrealistycznej na Górnym Śląsku

Książka Literatura światów planowanych wpisuje się w osobny, wręcz ?niszowy? kierunek polskiego literaturoznawstwa. Cenne jest pragnienie dr Katarzyny Kuroczki (Berety), by nie zamykać się w realiach PRL-u, ale by zobaczyć zjawisko w długim trwaniu i to z komparatystycznym rozmachem! Szczególne uznanie należy się publikacji za odkrywczą interpretację fatalnego wpływu socrealizmu, a zwłaszcza neo-socrealizmu (post-socrealizmu), na literacką kulturę Śląska. Autorce udało się zrozumieć i przedstawić dramat lokalnego środowiska pisarzy i kompromitację miejscowego ?regionalizmu?. To gorzka lekcja, ale cenna, bo problem jest dotąd słabo rozpoznany.

prof. zw. dr hab. Aleksander Nawarecki

Udana i dobrze udokumentowana próba analizy konwencji tematycznych i stylistycznych (cenne uwagi o stylizacji gwarowej) prozy realizmu socjalistycznego powstałej na Górnym Śląsku ? na szerokim tle porównawczym (obok perspektywy historycznoliterackiej i śląskoznawczej dr Katarzyna Kuroczka (Bereta) wykorzystała umiejętnie elementy socjologii literatury, biografistyki, kulturoznawstwa). Ważna książka, która pozwala lepiej zrozumieć współczesnym czytelnikom zjawisko socrealizmu na Górnym Śląsku w latach 1949?1955 oraz kontynuacji socrealistycznych konwencji sztucznie podtrzymywanych po 1956 roku. Autorka stawia śmiałą tezę, że literatura ta uwsteczniła sztukę pisarską na Śląsku, przerywając ciągłość historycznoliteracką i odcinając twórców od przedwojennej tradycji, zaprzepaszczając szanse na rozwój romantycznego naturalizmu, akcentującego na przykład tajemniczość czy nawet mistyczność kopalni. W dotychczasowym piśmiennictwie naukowym kwestie te nie były właściwie podejmowane, a twórczość wielu omówionych tutaj autorów była przez badaczy przemilczana. W książce znajdujemy też uzasadnioną hipotezę, że jednym z celów lokalnej literatury ? swoistej produkcji literackiej ? pisanej nieudolnie i schematycznie w duchu socrealizmu ? było ośmieszenie regionu i jego mieszkańców w oczach reszty Polaków poprzez planowe tworzenie ideologicznego, tendencyjnego i niezwykle uproszczonego obrazu Śląska, degradacja miejscowej kultury, a także utrwalenie stereotypu Górnego Śląska jako ziemi robotniczej, charakteryzowanej za pośrednictwem takich pojęć, jak praca fizyczna, produkcja czy proletariat.

prof. dr hab. Dariusz Rott

Przewodniczący Rady Naukowej Instytutu Badań Regionalnych Biblioteki Śląskiej w Katowicach